“KRİPTOPARA ARZI” (ICO) VE “KİTLE FONLAMASI” NEDİR?

ICO, İngilizce "Initial Coin Offering" teriminin kısaltmasıdır ve kriptopara arzı anlamına gelmektedir. Bu kavram temel olarak piyasaya ilk kez sürülecek bir kripto paranın öncül olarak kullanıcılara sunulmasını ifade eder.

Kriptopara arzı, "Halka Arz" (Initial Public Offering – IPO) teriminden türetilmiş olsa da süreç hem halka arz hem de kitlesel fonlama sürecine benzerlik göstermektedir. ICO ile Satışa sunulan jeton ya da kripto varlıklar, Türk Lirası, Dolar, Euro gibi itibari paralar yerine Bitcoin, Ethereum gibi popüler kriptoparalar karşılığında alınabilmektedir. Ancak, halka arzdan farklı olarak satın alınan jeton ya da kripto varlıklar sahibine, projeyi yöneten şirkete ortak olmak gibi yasal haklar vermemektedir. Ayrıca, üretilen jetonlar (token) bu jetonları listeleyen kriptopara alım satım platformlarında alınıp satılabilmektedir.

ICO’NUN YAPILIŞI VE TABİ OLDUĞU SÜREÇLER

ICO ile bir proje finansmanı yapılması gündeme geldiğinde projeye yatırım yapacak kişi ya da kurumlara projenin tüm detayları açıklanmalıdır. Bu nedenle bir ICO' nun belki de en önemli unsurlarından biri “Whitepaper” olarak bilinen, projenin sağladığı avantajları ve teknik detaylarının açıklandığı dokümandır ve proje ekibi tarafından herkesin kolayca ulaşabileceği şekilde yayınlanır. Toplanan kriptopara fonunun nasıl kullanılacağı (proje ekibinin payı, proje geliştirme payı, iş ortakları payı vb.) fon toplama süreci başlamadan önce proje ekibi tarafından yayınlanan teknik dokümanda (whitepaper) açıklanmaktadır.

İlk ICO, Bitcoin Blockchain Platformu’nun kendisidir. Bitcoin Blockchain Platformu dışında kayıtlara geçen ilk ICO, 2013 yılında gerçekleşen Mastercoin arzı olmakla birlikte bu kavramın yoğun şekilde hayatımıza girmesini sağlayan yine bir ICO ile hayata geçirilen Ethereum Blockchain Platformu olmuştur.

Ethereum’ un ICO’su

ICO süreci başladıktan sonra ilk 12 saat içinde 3 bin 700 Bitcoin yatırımı toplamayı başarmış olan Ethereum Blockchain Platformu, Bitcoin Blockchain Platformu’ndan farklı olarak Blockchain dünyasında akıllı sözleşmeleri (Smart Contracts) sunmuştur.

Ethereum Blockchain Platformu ise Bitcoin Blockchain Platformu’ndan daha gelişmiş Akıllı Sözleşmeler yapısı sayesinde kendi üstünde genel olarak Token olarak isimlendirilen ve özel sınırlara ya da yapılara sahip bağımsız eşsiz veri kaydı kümeleri oluşturmamıza izin vermektedir. Ethereum Blockchain Platformu’nun bu yapısı kolay ve hızlı bir şekilde farklı ICO’ların sunulabilmesini mümkün kılıyor.

Her ICO farklı şartlar içerebilir. Bazı ICO'lar, kullanıcı başına miktar sınırlaması, kimlik doğrulama zorunluluğu (KYC) gibi şartlar koyabilir, bazılarında ise satın alma ve fon toplama işlemi birkaç saat ile sınırlandırılabilir

Proje ekipleri, toplanan fonlar karşılığında kripto varlıkları, Ethereum tabanlı ERC20 jetonlarının ICO’ sunda olduğu gibi hemen ödeyebileceği gibi, Tezos ICO’ sunda olduğu gibi bazı projelerde de o projeye ait blokzincirinin yayına girmesine dek ödeme yapılmayabilir.

Bitcoin, Ethereum veya diğer kriptoparalar karşılığında satın alınan bu jeton (token) veya kripto varlıklar, üretildiği blokzincirine ait cüzdanlarda ya da kendi blokzincirine ait cüzdanlarda saklanabilir. Ödenen kriptoparalar karşılığında katılımcılara dağıtılan jetonlar, kullanıcılar arasında veya destekleyen kriptopara alım satım platformlarında alınıp satılabilmektedir.

ICO’NUN HUKUKİ ALT YAPISI

ICO’ların pek çok ülkede hukukî bir karşılığı veya resmî bir düzenlemesi bulunmuyor. Bu durum pek çok ICO’ nun küçük yatırımcıların mağduriyeti ile sonuçlanan felaketleri beraberinde getirmesi anlamını taşıyor.

Ayrıca pek çok ülke anonim token satışları, vergiden kaçınma girişimleri, potansiyel kara para aklama amaçları ve yasa dışı süreçlere aracılık gibi unsurlar nedeniyle ICO uygulamalarına karşı olumsuz bir bakış açısına sahipler. Açıklanan riskler nedeniyle Çin’in ve Güney Kore’nin de içinde bulunduğu bazı ICO’ları halen yasaklamış durumdalar. Çok sayıda ülke ise ilgili resmî düzenlemeler üzerinde çalışmaya devam etmektedir. Ancak Blockchain platformlarının yapısı sayesinde ICO’ları uygulama seviyesinde değil ancak sınırlar dâhilinde pratik olarak yasaklamak mümkün. Yani bir ülkede hukuken yapılamayan ICO yapamayan bir proje rahatlıkla bunu dünyanın farklı bir bölgesinde hayata geçirebilir.

KİTLESEL FONLAMA

İngilizcede “crowdfunding” olarak adlandırılan kitlesel fonlama; bir girişim, proje ya da ürünün hayata geçmesi için gerekli fonun, dijital platformlarda yapılan tanıtım aracılığıyla temin edilmesi olarak tanımlanabilir. Kitlesel fonlamanın üç temel unsuru bulunur: Projenin sahibi, projeyi fonlayan kişiler ve kitlesel fonlama platformu.

Proje sahiplerinin girişimci olma koşulu yoktur. Sosyal sorumluluk projelerinden getiri beklentisi olan girişimlere kadar, birçok fikir kitlesel fonlama talebine açılabilir. Projeyi fonlayan kişiler de tercih edilen kitlesel fonlama yöntemine bağlı olarak, ilgili projeyi yatırım ya da destek amaçlı fonlayabilir. Kitlesel fonlama platformları ise, proje sahipleri ile destekçileri yani yatırımcıları buluşturan ve farklı altyapılar aracılığıyla ödeme olanağı sunan internet platformlarıdır.

KİTLESEL FONLAMA SÜREÇLERİ

· Kitlesel fonlama sürecinin ilk adımında girişimciler, seçtikleri platforma projelerini anlatan bir başvuru yapar.

· Başvuru platform tarafından kabul edilirse, projenin gerçekleştirilebilmesi için gerekli fon tutarı ve zaman dilimi belirlenir.

· Girişimciler, oluşturulan kampanya süresince yatırımcıları proje hakkında bilgilendirir.

· Fon oluşturulması aşamasında ise yatırımcılar hem farklı projeleri incelemek hem de bir projeyi seçerek o projeye fon yatırma fırsatına sahip olur.

· Öngörülen sürede fon toplandığı takdirde, ilgili platform önceden belirlenen komisyon tutarını keserek proje sahibine ödeme yapar. Belirlenen süre zarfında fon toplanmazsa, bazı platformlar komisyon tutarı kesmeyebilir. ​

FİNANSAL GETİRİSİ OLAN KİTLE FONLAMASI TÜRLERİ:

· Hisse Bazlı Kitlesel Fonlama (Equity Based Crowdfunding) : Finansman arayışında olan finansmanını, şirketin hisselerini online platformlar üzerinden satarak kitleden sağlaması yöntemidir.

· Ödül Bazlı Kitlesel Fonlama (Reward Based Crowdfunding) : Finansman arayışında olan şirketin, ürününe ön sipariş alarak finansmanı kitleden sağlama yöntemidir.

FİNANSAL GETİRİSİ OLMAYAN KİTLE FONLAMASI TÜRLERİ:

· Bağış Karşılığı Kitlesel Fonlama (Donation Based Crowdfunding) : Finansman arayışının herhangi bir karşılığı olmadan kitleden hibe usulüyle toplandığı modeldir.

· Borçlanma (Peer to Peer Lending) :

Bireylerin finansman ihtiyacını online platformlar üzerinden kitleye borçlanarak karşıladığı kitlesel fonlama modelidir.

Kitle Fonlaması ülkemizde yasal alt yapısı halen düzenlenmekte olan bir finansman modelidir. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından Seri III- no 35/A.1 sayılı Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği 2019 da yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. “Arıkovanı”, “Fongogo”, “Buluşum”, “Fonlabeni” gibi kitlesel fonlama platformları bu konudaki yerel örnekler olarak sayılabilir